Đặt lịch khám

XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA TRÊN: NGUYÊN NHÂN, CHẨN ĐOÁN SỚM VÀ CẤP CỨU

XUẤT HUYẾT TIÊU HÓA TRÊN: NGUYÊN NHÂN, CHẨN ĐOÁN SỚM VÀ CẤP CỨU

18/09/2025

Xuất huyết tiêu hóa trên (Upper GI Bleeding – UGIB) là tình trạng chảy máu xảy ra tại thực quản, dạ dày hoặc tá tràng – tức phần trên của ống tiêu hóa. Đây được xem là một cấp cứu nội khoa khẩn cấp, vì có thể gây mất máu nhanh chóng, dẫn đến tụt huyết áp, sốc và nguy cơ tử vong nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời.  

Nguyên nhân thường gặp  

Các nguyên nhân phổ biến của xuất huyết tiêu hóa trên bao gồm:

  • Loét dạ dày – tá tràng: chiếm tỉ lệ cao nhất, thường do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc lạm dụng thuốc kháng viêm giảm đau (NSAIDs).

  • Giãn tĩnh mạch thực quản: thường gặp ở bệnh nhân xơ gan, áp lực tĩnh mạch cửa tăng dẫn đến vỡ giãn tĩnh mạch gây chảy máu ồ ạt.

  • Rách niêm mạc thực quản – hội chứng Mallory-Weiss: xảy ra sau nôn ói nhiều lần. 

  • Viêm thực quản, viêm dạ dày nặng: do rượu, stress, thuốc.

  • Ung thư dạ dày hoặc thực quản: khối u loét chảy máu.

xhtht-1.png

Dấu hiệu cảnh báo

Người bệnh có thể xuất hiện:

  • Nôn ra máu đỏ tươi hoặc nôn dịch màu nâu như bã cà phê.

  • Đi ngoài phân đen, sệt, mùi hôi đặc trưng.

  • Dấu hiệu mất máu: chóng mặt, tụt huyết áp, mạch nhanh, vã mồ hôi, choáng váng, thậm chí ngất xỉu.

Đây là những dấu hiệu báo động, yêu cầu bệnh nhân phải được đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay. Việc chậm trễ có thể khiến tình trạng trở nên nguy kịch. 

01-13.png

Chẩn đoán

Bác sĩ thường tiến hành:

Bác sĩ sẽ tiến hành kết hợp nhiều phương pháp để xác định nguyên nhân và mức độ chảy máu:

  • Khám lâm sàng: đánh giá tình trạng toàn thân, huyết áp, mạch, dấu hiệu thiếu máu và mức độ sốc.

  • Xét nghiệm máu: gồm công thức máu, đông máu, chức năng gan – thận, điện giải, nhằm đánh giá mất máu và khả năng chịu đựng của cơ thể.

  • Nội soi tiêu hóa trên: phương pháp quan trọng nhất giúp xác định vị trí chảy máu, tìm ra nguyên nhân và đồng thời có thể can thiệp cầm máu ngay trong lúc soi.

01-9

Nguyên tắc xử trí cấp cứu 

1. Hồi sức ban đầu:

  • Đặt đường truyền tĩnh mạch lớn, truyền dịch hoặc máu để ổn định huyết áp và thể tích tuần hoàn.

  • Theo dõi mạch, huyết áp, nhịp thở, lượng nước tiểu.

2. Điều trị nội khoa:

  • Thuốc ức chế bơm proton (PPI) đường tĩnh mạch để giảm tiết acid, hỗ trợ cầm máu do loét.

  • Thuốc co mạch (ví dụ: octreotide) trong trường hợp nghi ngờ vỡ giãn tĩnh mạch thực quản.

  • Kháng sinh dự phòng ở bệnh nhân xơ gan.

3. Nội soi can thiệp: cầm máu bằng kẹp clip, tiêm cầm máu, đốt điện hoặc thắt tĩnh mạch giãn.

4. Can thiệp khác: nếu nội soi thất bại, có thể cần đến can thiệp mạch (thuyên tắc mạch) hoặc phẫu thuật.

Theo dõi sau cấp cứu

  • Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ ít nhất 48–72 giờ sau cấp cứu để kịp thời phát hiện tình trạng tái xuất huyết.

  • Song song với điều trị cấp cứu, việc xử trí nguyên nhân nền là vô cùng quan trọng:

    • Tiệt trừ H. pylori nếu có loét dạ dày – tá tràng.

    • Kiểm soát bệnh gan mạn tính, giảm áp lực tĩnh mạch cửa và phòng ngừa tái xuất huyết giãn tĩnh mạch.

    • Ngưng hoặc thay thế các loại thuốc gây hại cho dạ dày – tá tràng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa trên

Phòng bệnh giữ vai trò quan trọng, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao:

1. Kiểm soát nguyên nhân nền

  • Điều trị triệt để H. pylori nếu được chẩn đoán.

  • Quản lý tốt bệnh gan mạn tính, phòng ngừa biến chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

  • Kiểm soát bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn đông máu – những yếu tố có thể làm nặng thêm tình trạng chảy máu.

2. Thận trọng khi sử dụng thuốc

  • Hạn chế hoặc tránh dùng thuốc NSAIDs, corticoid kéo dài.

  • Nếu bắt buộc phải dùng (do bệnh lý xương khớp, tim mạch), cần phối hợp thuốc bảo vệ dạ dày theo chỉ định bác sĩ.

  • Không tự ý dùng thuốc giảm đau, thuốc nam hoặc thực phẩm chức năng chưa được kiểm chứng.

02-1.png

3. Lối sống lành mạnh

  • Hạn chế rượu bia, thuốc lá – những yếu tố làm tổn thương niêm mạc tiêu hóa và gan.

  • Ăn uống điều độ, tránh bỏ bữa, hạn chế thức ăn cay nóng, dầu mỡ hoặc khó tiêu.

  • Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì – yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý tiêu hóa.

4. Theo dõi và tầm soát định kỳ

  • Người từng bị loét dạ dày – tá tràng, xuất huyết tiêu hóa hoặc có yếu tố nguy cơ cao nên nội soi kiểm tra định kỳ theo khuyến cáo.

  • Bệnh nhân xơ gan cần được theo dõi chặt chẽ, nội soi tầm soát giãn tĩnh mạch thực quản và điều trị dự phòng khi cần.

Xuất huyết tiêu hóa trên là một cấp cứu y khoa nguy hiểm, có thể gây tử vong nếu chậm trễ xử trí. Tuy nhiên, nhiều trường hợp có thể được ngăn ngừa thông qua việc kiểm soát tốt các bệnh lý nền, sử dụng thuốc hợp lý, thay đổi lối sống và tầm soát định kỳ. Việc chủ động phòng bệnh, kết hợp với phát hiện sớm và xử trí đúng cách, chính là chìa khóa để giảm thiểu nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Nguồn tham khảo:

Johns Hopkins Medicine

Raffles Medical Group

----------------------  

Đăng ký khám và tư vấn tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ (AIH) 
☎Hotline: (028) 3910 9999 
🌏Website: www.aih.com.vn 
📍Địa chỉ: (Lối vào 199 Nguyễn Hoàng) Số 6, Đường Bắc Nam 3, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh

  • bởi Admin AIH
  • Danh mục: Tin tức & Sự kiện

Để lại bình luận

Tin tức

Bác sĩ

Các chuyên gia tại AIH

Mai Viễn Phương

Mai Viễn Phương

Khoa Tiêu hóa - Gan mật

ThS. BS. Mai Viễn Phương là chuyên gia trong lĩnh vực Tiêu hóa – Nội soi với hơn 15 năm kinh nghiệm...