Đặt lịch khám

HỘI CHỨNG CUSHING – KHI CƠ THỂ SẢN XUẤT QUÁ NHIỀU CORTISOL

HỘI CHỨNG CUSHING – KHI CƠ THỂ SẢN XUẤT QUÁ NHIỀU CORTISOL

09/10/2025

Trong cơ thể, hormone cortisol đóng vai trò thiết yếu – giúp kiểm soát huyết áp, điều hòa chuyển hóa, hỗ trợ phản ứng với căng thẳng và duy trì hệ miễn dịch. Tuy nhiên, khi lượng cortisol tăng cao kéo dài, cơ thể sẽ dần mất cân bằng và dẫn đến hội chứng Cushing – một rối loạn nội tiết nghiêm trọng nhưng thường bị chẩn đoán muộn vì triệu chứng tiến triển âm thầm. Hội chứng Cushing có thể xuất hiện do dùng thuốc corticosteroid dài ngày, hoặc do cơ thể tự sản xuất quá nhiều cortisol bởi khối u ở tuyến yên, tuyến thượng thận, hay các cơ quan khác. 

Khi hormone “căng thẳng” vượt kiểm soát

Cortisol là hormone được tuyến thượng thận sản xuất để giúp cơ thể phản ứng trong các tình huống căng thẳng. Ở mức độ bình thường, cortisol giúp chúng ta duy trì năng lượng, kiểm soát đường huyết và huyết áp. Nhưng nếu cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol trong thời gian dài, hormone này sẽ trở thành “con dao hai lưỡi”.

hoi-chung-cushing-2.png

Các dấu hiệu thường gặp của hội chứng Cushing bao gồm:

  • Tăng cân nhanh, đặc biệt ở vùng bụng, mặt và gáy (gây nên dáng “mặt tròn”)

  • Mỏng da, dễ bầm tím, vết thương lâu lành

  • Yếu cơ, loãng xương, mệt mỏi

  • Tăng huyết áp, rối loạn đường huyết hoặc tiểu đường

  • Thay đổi tâm trạng: dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm 

  • Ở nữ giới: rối loạn kinh nguyệt, rậm lông, mụn trứng cá

Nguyên nhân và cơ chế bệnh

Có hai nhóm nguyên nhân chính:

1. Cushing do thuốc (exogenous Cushing):

  • Do sử dụng thuốc corticoid (như prednisolone, dexamethasone) kéo dài trong điều trị viêm khớp, hen suyễn, lupus, hoặc sau ghép tạng.

2. Cushing nội sinh (endogenous Cushing):

Do cơ thể tự sản xuất quá nhiều cortisol, thường bởi:

  • U tuyến yên (Cushing’s disease): khối u tiết ACTH, kích thích tuyến thượng thận.

  • U tuyến thượng thận: sản xuất cortisol quá mức.

  • Khối u ngoài tuyến yên: như phổi hoặc tụy tiết ACTH bất thường.

hoi-chung-cushing-5.png

Chẩn đoán chính xác – Bước đầu tiên trong điều trị hiệu quả

Theo khuyến nghị, việc chẩn đoán hội chứng Cushing cần sự phối hợp giữa xét nghiệm nội tiết chuyên sâu và chẩn đoán hình ảnh hiện đại.

Các xét nghiệm thường được thực hiện bao gồm:

  • Đo cortisol tự do trong nước tiểu 24 giờ

  • Xét nghiệm ức chế dexamethasone

  • Định lượng cortisol huyết tương và ACTH

  • Chụp MRI tuyến yên, CT hoặc MRI tuyến thượng thận

Điều trị - Khôi phục sự cân bằng hormone 

Mục tiêu điều trị hội chứng Cushing là đưa nồng độ cortisol trở lại mức bình thường, đồng thời giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng lâu dài như tăng huyết áp, tiểu đường, loãng xương, bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa.

hoi-chung-cushing-4.png

Tùy nguyên nhân, các phương pháp có thể bao gồm:

  • Phẫu thuật: cắt bỏ khối u tuyến yên hoặc tuyến thượng thận (phương pháp ưu tiên khi có khối u).

  • Xạ trị: áp dụng khi phẫu thuật không triệt để hoặc không khả thi.

  • Thuốc: ức chế sản xuất cortisol (như ketoconazole, metyrapone).

  • Điều chỉnh thuốc corticoid: với bệnh nhân Cushing do dùng thuốc, bác sĩ sẽ giảm liều dần dưới kiểm soát chặt chẽ.

Sau điều trị, bệnh nhân cần được theo dõi lâu dài để đảm bảo mức cortisol ổn định và phục hồi chức năng nội tiết tự nhiên.

Phòng ngừa hội chứng Cushing

Hiện nay, không có cách nào đảm bảo phòng ngừa hoàn toàn hội chứng Cushing – đặc biệt khi bệnh do u tuyến yên hoặc tuyến thượng thận. Tuy nhiên, theo khuyến nghị của chuyên gia, người bệnh có thể giảm nguy cơ mắc và ngăn ngừa biến chứng sớm thông qua việc:

Sử dụng thuốc corticosteroid đúng chỉ định

Các thuốc như prednisone, dexamethasone, hydrocortisone rất hiệu quả trong điều trị viêm, hen suyễn, viêm khớp, lupus… nhưng việc dùng liều cao kéo dài là nguyên nhân phổ biến gây hội chứng Cushing ngoại sinh.

  • Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng liều, kéo dài hoặc dừng đột ngột.

  • Nếu cần điều trị lâu dài, bác sĩ có thể điều chỉnh liều tối thiểu hiệu quả hoặc chuyển sang dạng thuốc hít, thuốc bôi tại chỗ để giảm tác dụng toàn thân.

Kiểm tra nội tiết định kỳ nếu điều trị bằng corticoid dài hạn 

Bệnh nhân đang dùng corticoid trên 3 tháng nên được theo dõi nồng độ cortisol, đường huyết, huyết áp, cân nặng, mật độ xương định kỳ. Phát hiện sớm các thay đổi giúp bác sĩ điều chỉnh phác đồ, tránh để cortisol tăng kéo dài.

hoi-chung-cushing-1.png

Kiểm soát stress và duy trì lối sống điều hòa hormone

Căng thẳng mạn tính có thể làm tăng cortisol nội sinh, ảnh hưởng đến giấc ngủ, miễn dịch và chuyển hóa.

Các biện pháp giúp duy trì cân bằng nội tiết tự nhiên bao gồm:

  • Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm

  • Tập luyện điều độ (yoga, thiền, đi bộ nhanh)

  • Hạn chế caffeine, rượu, đường tinh luyện

  • Duy trì chế độ ăn giàu rau xanh, cá béo, hạt, vitamin C & B5 giúp điều hòa hoạt động tuyến thượng thận

Theo dõi cơ thể và thay đổi bất thường 

Nếu nhận thấy tăng cân nhanh, mặt tròn hơn, da mỏng dễ bầm, mệt mỏi hoặc rối loạn kinh nguyệt, hãy đi khám sớm. Lưu ý rằng, nhiều bệnh nhân Cushing được phát hiện khi tình cờ khám vì tăng huyết áp hoặc tiểu đường, do đó, khám định kỳ là cách hiệu quả để phát hiện sớm rối loạn nội tiết tiềm ẩn.

Chăm sóc nội tiết – Nền tảng cho sức khỏe bền vững 

Hệ nội tiết ảnh hưởng đến gần như mọi cơ quan trong cơ thể. Việc tầm soát định kỳ và quản lý sức khỏe hormone là nền tảng để duy trì năng lượng, vóc dáng và tinh thần khỏe mạnh ở mọi lứa tuổi. Một lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, dinh dưỡng cân bằng, kiểm soát stress sẽ giúp cơ thể duy trì hoạt động nội tiết ổn định, ngăn ngừa nguy cơ rối loạn cortisol và các bệnh lý liên quan. 

Nguồn tham khảo

Johns Hopkins Medicine

Johns Hopkins Medicine

Johns Hopkins University

Raffles Medical Group

----------------------  

Đăng ký khám và tư vấn tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ (AIH) 
☎Hotline: (028) 3910 9999 
🌏Website: www.aih.com.vn 
📍Địa chỉ: (Lối vào 199 Nguyễn Hoàng) Số 6, Đường Bắc Nam 3, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh

  • bởi Admin AIH
  • Danh mục: Tin tức & Sự kiện

Để lại bình luận

Tin tức

Bác sĩ

Các chuyên gia tại AIH

Trương Dạ Uyên

Trương Dạ Uyên

Khoa nội tiết

Bác sĩ Trương Dạ Uyên sở hữu hơn 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực khám sức khỏe tổng quát, đặc biệt...

Nguyễn Thịnh Vượng

Nguyễn Thịnh Vượng

Khoa nội tiết

Bác sĩ Nguyễn Thịnh Vượng tốt nghiệp Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh loại ưu năm 1995, sau đó l...