Book Now

DẬY THÌ DƯỚI GÓC NHÌN NỘI TIẾT HỌC: KHI HORMONE "GÕ CỬA" CƠ THỂ TUỔI TEEN

DẬY THÌ DƯỚI GÓC NHÌN NỘI TIẾT HỌC: KHI HORMONE "GÕ CỬA" CƠ THỂ TUỔI TEEN

21/08/2025

Theo các bác sĩ nội tiết, dậy thì là giai đoạn trẻ bắt đầu chuyển mình từ thời thơ ấu sang tuổi trưởng thành, dưới sự tác động mạnh mẽ của hệ thống nội tiết. Thông thường, dậy thì bắt đầu ở nữ từ 8–13 tuổi và ở nam từ 9–14 tuổi. Tuy nhiên, hiện tượng dậy thì sớm hoặc muộn đang ngày càng phổ biến, đòi hỏi sự quan tâm đúng mức từ phụ huynh và ngành y tế.

Hãy cùng Bác sĩ CKI. Trương Dạ Uyên lý giải vì sao tuổi dậy thì là một “cuộc cách mạng toàn diện” trong cơ thể, tâm lý và cảm xúc của trẻ.

Vũ điệu hormone: Ai đang "chỉ huy" tuổi dậy thì của con bạn?

Khi con bước vào tuổi dậy thì, cơ thể và cảm xúc thay đổi chóng mặt. Nhưng điều gì thật sự đang diễn ra bên trong? Câu trả lời nằm ở "bản hòa tấu" do các hormone điều khiển. Mỗi hormone giống như một “nhạc công” giữ vai trò riêng và tất cả phối hợp chặt chẽ để cùng tạo nên một bước ngoặt phát triển lớn nhất trong đời.

1. GnRH – Còi hiệu lệnh khởi đầu

Tuổi dậy thì bắt đầu khi não bộ (vùng dưới đồi) tiết ra GnRH – hormone như một tiếng còi xuất phát, đánh thức tuyến yên hoạt động. Điều đặc biệt là GnRH không tiết liên tục, mà "nhịp nhàng" theo kiểu nhịp điệu giống như từng đợt sóng khởi động cỗ máy cơ thể lớn hơn.

2. FSH & LH – Những “trợ lý trưởng thành” từ tuyến yên

Khi nhận được tín hiệu GnRH, tuyến yên bắt đầu giải phóng hai hormone quan trọng:

  • FSH giúp trứng phát triển ở nữ và kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng ở nam

  • LH hỗ trợ sản xuất progesterone (nữ) và testosterone (nam).
    Hai hormone này chính là "nhạc trưởng phụ" giúp các cơ quan sinh sản dần hoàn thiện.

3. Estrogen, Progesterone & Testosterone – Những nghệ sĩ chính

  • Ở nữ, estrogen giúp phát triển ngực, tử cung, âm đạo và hình dáng cơ thể mềm mại hơn. Progesterone thì đóng vai trò điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và hỗ trợ tử cung phát triển.

  • Ở nam, testosterone thúc đẩy cơ bắp, mọc râu, vỡ giọng và phát triển cơ quan sinh dục. Đặc biệt, dù ít hơn, nữ cũng có testosterone, góp phần làm tăng cơ và lông nhẹ.

4. GH và IGF-1 – Bộ đôi “tăng chiều cao”

Đây là hai cái tên không thể thiếu trong cuộc đua tăng trưởng:

  • GH (hormone tăng trưởng) từ tuyến yên giúp xương dài ra.

  • IGF-1, chủ yếu từ gan, được GH "ra lệnh" sản xuất, bộ đôi này giúp cho hệ xương và cơ phát triển mạnh mẽ.

Giai đoạn dậy thì chính là lúc trẻ có thể cao vọt thêm 8–12 cm/năm nếu được chăm sóc tốt.

5. Androgen thượng thận – Khơi dậy “dấu hiệu tuổi mới lớn”

Tuyến thượng thận sản xuất các androgen như DHEA, DHEAS, androstenedione. Dù không trực tiếp điều khiển cơ quan sinh sản, các hormone này lại là thủ phạm gây mọc lông mu, lông nách, mùi cơ thể, da nhờn và mụn trứng cá chính là những thay đổi mà nhiều bạn tuổi teen... vừa tò mò vừa lo lắng!

6. Kisspeptin và Leptin – Hai "người báo tin" âm thầm

  • Kisspeptin kích thích não tiết GnRH – chính là người khởi động cả chuỗi domino hormone.

  • Leptin, xuất phát từ mô mỡ, báo cho cơ thể biết đã "đủ điều kiện" để bước vào dậy thì. Trẻ có nhiều mỡ cơ thể (như béo phì) thường dậy thì sớm hơn – điều này lý giải vì sao chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng đến tuổi dậy thì.

7. Prolactin và Insulin – Những “hậu cần” quan trọng

  • Prolactin hỗ trợ tuyến vú phát triển ở nữ.

  • Insulin, thường gắn với tiểu đường, nhưng thực chất cũng tham gia vào quá trình tăng trưởng và chuyển hóa – với mức tăng đáng kể trong dậy thì.

Sự khác biệt giữa nam và nữ trong cách các hormone hoạt động khiến dậy thì là một quá trình vừa kỳ diệu vừa phức tạp. Và chính vì sự liên kết chặt chẽ giữa nội tiết – dinh dưỡng – tâm lý – di truyền, mà bất kỳ sự bất thường nào cũng có thể ảnh hưởng đến tốc độ, thời điểm và chất lượng phát triển của trẻ.

Thay đổi cảm xúc: Từ nổi loạn đến dễ tổn thương

Nhiều phụ huynh bất ngờ khi thấy con mình dễ cáu gắt, “lầm lì”, hoặc thay đổi tâm trạng thất thường. Theo các chuyên gia nội tiết, sự gia tăng đột ngột của hormone như estrogen và testosterone có thể ảnh hưởng đến vùng não điều khiển cảm xúc, khiến trẻ trở nên nhạy cảm, bốc đồng và đôi khi khó kiểm soát hành vi.

Tăng trưởng thể chất – cơ hội vàng để phát triển chiều cao

Trong giai đoạn dậy thì, trẻ có thể cao thêm 8–12 cm/năm nếu được chăm sóc tốt. Dinh dưỡng đầy đủ, giấc ngủ sâu (đặc biệt từ 22h đến 2h sáng khi hormone tăng trưởng tiết nhiều nhất), và vận động hợp lý chính là “bộ ba vàng” giúp tối ưu hóa tiềm năng phát triển.

Những bất thường cần lưu ý

Một số tình trạng đáng lo ngại có thể gặp trong độ tuổi dậy thì như:

  • Dậy thì sớm (trước 8 tuổi ở nữ, trước 9 tuổi ở nam), có thể do rối loạn nội tiết hoặc u vùng dưới đồi.

  • Dậy thì muộn (chưa có dấu hiệu sau 13 tuổi ở nữ, 14 tuổi ở nam), có thể liên quan đến các bệnh lý tuyến yên, tuyến giáp.

  • Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) ở nữ tuổi teen, gây rối loạn kinh nguyệt, mụn trứng cá, rậm lông.

  • Rối loạn tuyến giáp, có ảnh hưởng đến tăng trưởng và phát triển tâm thần, vận động.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám nội tiết?

Bác sĩ nội tiết khuyến cáo phụ huynh nên đưa trẻ đến khám khi phát hiện các dấu hiệu:

  • Dậy thì quá sớm hoặc quá muộn so với lứa tuổi.

  • Phát triển không đều (ví dụ: có tuyến vú nhưng không có kinh nguyệt sau 2 năm).

  • Tăng trưởng chiều cao chậm, cân nặng bất thường.

  • Biểu hiện tâm lý bất thường kéo dài.

Dậy thì không chỉ là thay đổi ngoại hình, mà là giai đoạn then chốt trong hành trình phát triển toàn diện. Thấu hiểu cơ thể, hiểu đúng về hormone chính là cách chúng ta đồng hành với con một cách khoa học và nhân văn nhất.

Để được tư vấn, đặt hẹn cho trẻ thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa Nội tiết, bố mẹ vui lòng liên hệ Hotline (028) 3910 9999 hoặc INBOX Fanpage https://m.me/aih.com.vn.

----------- 

 Đăng ký khám và tư vấn tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ (AIH) 
☎Hotline: (028) 3910 9999 
🌏Website: www.aih.com.vn 
📍Địa chỉ: (Lối vào 199 Nguyễn Hoàng) Số 6, Đường Bắc Nam 3, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh

  • by Admin AIH
  • In Tin tức & Sự kiện

Leave a comment

Latest News

Our Doctor

Professionals

Trương Dạ Uyên

Trương Dạ Uyên

Khoa nội tiết

Bác sĩ Trương Dạ Uyên sở hữu hơn 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực khám sức khỏe tổng quát, đặc biệt...

Nguyễn Thịnh Vượng

Nguyễn Thịnh Vượng

Khoa nội tiết

Bác sĩ Nguyễn Thịnh Vượng tốt nghiệp Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh loại ưu năm 1995, sau đó l...