Book Now

ĐÁI THÁO ĐƯỜNG & HỆ NỘI TIẾT: MỐI QUAN HỆ MẬT THIẾT

ĐÁI THÁO ĐƯỜNG & HỆ NỘI TIẾT: MỐI QUAN HỆ MẬT THIẾT

04/10/2025

Hệ nội tiết (endocrine system) là mạng lưới các tuyến tiết hormone như tuyến tụy, tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến yên, v.v chịu trách nhiệm điều hoà chuyển hoá, năng lượng, cân bằng glucose, đáp ứng stress, và nhiều chức năng sinh lý khác. Khi có rối loạn nội tiết, quá trình điều hoà đường huyết có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến hoặc làm nặng hơn tình trạng đái tháo đường.

Đái tháo đường tuýp 2 (T2DM) là bệnh chuyển hoá đặc trưng bởi sự đề kháng insulin và suy giảm chức năng tế bào β tuyến tụy. Điều này cho thấy yếu tố nội tiết đồng vai trò then chốt trong cơ chế bệnh sinh. Ngoài ra, các hormone khác như cortisol (từ tuyến thượng thận), hormon tuyến giáp, hormon tăng trưởng (GH), các adipokine (chất do mô mỡ tiết ra) như leptin, adiponectin cũng đóng vai trò điều chỉnh đường huyết và chuyển hoá. 

Vai trò của nội tiết trong cơ chế hình thành và diễn tiến bệnh đái tháo đường

Đái tháo đường tuýp 2 không đơn thuần là “bệnh đường huyết”, mà là rối loạn toàn bộ hệ thống nội tiết – chuyển hoá.

Tuyến tụy, gan, mô mỡ, hormon tuyến giáp, hormon thượng thận, thậm chí hormon sinh dục đều tham gia điều hòa insulin và glucose.

Vì vậy, quản lý tiểu đường cần chuyên môn nội tiết – chuyển hóa, nhằm tiếp cận người bệnh một cách toàn diện, thay vì tập trung vào kiểm soát đường huyết.

Bác sĩ nội tiết là “nhạc trưởng” trong điều trị đái tháo đường:

  • Đánh giá toàn diện nội tiết – chuyển hóa: không chỉ kiểm tra đường huyết, mà còn tầm soát rối loạn tuyến giáp, hội chứng Cushing, béo phì, rối loạn lipid, bệnh thận.

  • Cá thể hóa điều trị: lựa chọn thuốc hạ đường theo hồ sơ nội tiết – tim mạch – thận của từng bệnh nhân. Ví dụ, ưu tiên GLP-1 RA cho người thừa cân, SGLT2i cho bệnh nhân có suy tim/thận.

  • Ứng dụng công nghệ: Sử dụng hệ thống theo dõi đường huyết liên tục (Continuous Glucose Monitoring -CGM) và telemedicine giúp quản lý bệnh nhân liên tục, giảm biến chứng hạ/tăng đường huyết.

  • Điều phối đa chuyên khoa: bác sĩ nội tiết đóng vai trò liên kết với tim mạch, thận, mắt, dinh dưỡng, tâm lý để quản lý bệnh nhân toàn diện.

dai-thao-duong-2.png

Liên kết giữa đái tháo đường & các rối loạn nội tiết khác

Một số cơ chế nổi bật cho thấy hệ nội tiết ảnh hưởng đến bệnh đái tháo đường:

  • Hormone tuyến giáp: Cường giáp làm tăng chuyển hoá và tiêu đường nhanh, có thể kích thích rối loạn glucose; suy giáp có thể làm giảm chuyển hoá, tăng đề kháng insulin.

  • Hormone thượng thận (cortisol, catecholamine): Khi stress mãn tính, cortisol tăng kéo theo tăng gluconeogenesis (tạo đường), đề kháng insulin.

  • Hormon tăng trưởng (GH) / IGF-1: có ảnh hưởng lên chuyển hoá glucose, có thể làm tăng đường huyết nếu mất cân bằng.

  • Adipokine (leptin, adiponectin): từ mô mỡ, điều hoà cảm giác no/đói và độ nhạy insulin. Mô mỡ “viêm” có thể giải phóng các cytokine làm kháng insulin.

  • Hormone sinh dục (testosterone, estrogen): trong cả nam và nữ, mất cân bằng hormone giới tính cũng liên quan đến đề kháng insulin và tăng mỡ nội tạng.

Vì vậy, kiểm tra và quản lý hormone (giáp, thượng thận, sinh dục…) là phần không thể thiếu trong chăm sóc người bệnh đái tháo đường.

dai-thao-duong-5.png

Phòng ngừa là nền tảng: người có nguy cơ (thừa cân, gia đình có người mắc tiểu đường, ít vận động) sẽ được tầm soát nội tiết định kỳ để phát hiện sớm rối loạn đường huyết.

Giám sát đường huyết linh hoạt: Cho phép bệnh nhân theo dõi đường huyết dễ dàng, từ đó điều chỉnh bữa ăn và hoạt động hằng ngày.

Chăm sóc toàn diện: ngoài kiểm soát đường huyết, còn theo dõi huyết áp, mỡ máu, chức năng thận, mắt, thần kinh ngoại biên, bởi đây là các biến chứng nội tiết – chuyển hoá quan trọng.

Giáo dục sức khỏe cá nhân hóa: mỗi bệnh nhân được tư vấn chế độ ăn, tập luyện và quản lý stress phù hợp với công việc, thói quen và văn hóa. 

Nội tiết đóng vai trò trung tâm trong phòng ngừa và quản lý đái tháo đường.

Vậy làm sao để phòng ngừa và quản lý hiệu quả?

1. Phòng ngừa từ sớm

  • Giữ cân nặng hợp lý, đặc biệt là vòng bụng.

  • Ăn uống cân bằng: hạn chế đường tinh luyện, tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá và chất béo tốt.

  • Duy trì vận động: ít nhất 150 phút/tuần với đi bộ nhanh, bơi, đạp xe; kết hợp tập kháng lực để tăng khối cơ.

  • Kiểm soát stress, ngủ đủ 7–8h/đêm để ổn định hormon cortisol và insulin.

  • Tầm soát nội tiết định kỳ nếu có nguy cơ cao (gia đình có người mắc bệnh, thừa cân, ít vận động). 

dai-thao-duong-4.png

2. Khi đã mắc bệnh

  • Cá thể hoá mục tiêu điều trị: HbA1c, huyết áp, lipid theo độ tuổi và bệnh nền.

  • Tuân thủ thuốc và thay đổi lối sống song song.

  • Theo dõi đường huyết thông minh: dùng máy đo liên tục (CGM) hoặc theo dõi thường xuyên.

  • Đa chuyên khoa đồng hành: nội tiết – tim mạch – thận – mắt – dinh dưỡng – tâm lý.

  • Giáo dục sức khỏe cá nhân hóa: bệnh nhân hiểu rõ cơ chế bệnh, tự điều chỉnh chế độ ăn – tập – thuốc hằng ngày.

dai-thao-duong-1.png

Nguồn tham khảo:

Johns Hopkins Medicine

Raffles Medical Group

----------------------  

Đăng ký khám và tư vấn tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ (AIH) 
☎Hotline: (028) 3910 9999 
🌏Website: www.aih.com.vn 
📍Địa chỉ: (Lối vào 199 Nguyễn Hoàng) Số 6, Đường Bắc Nam 3, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh
 

  • by Admin AIH
  • In Tin tức & Sự kiện

Leave a comment

Latest News

Our Doctor

Professionals

Trương Dạ Uyên

Trương Dạ Uyên

Khoa nội tiết

Bác sĩ Trương Dạ Uyên sở hữu hơn 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực khám sức khỏe tổng quát, đặc biệt...

Nguyễn Thịnh Vượng

Nguyễn Thịnh Vượng

Khoa nội tiết

Bác sĩ Nguyễn Thịnh Vượng tốt nghiệp Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh loại ưu năm 1995, sau đó l...