Notification
Please fill in the information below
Urgent
ẢNH HƯỞNG CỦA STRESS ĐẾN HỆ NỘI TIẾT VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT
Trong nhịp sống hiện đại, stress gần như trở thành “người bạn đồng hành” thường trực của mỗi người. Ít ai biết rằng bên cạnh cảm giác lo âu, căng thẳng, mệt mỏi, stress còn tác động sâu sắc đến hệ nội tiết – mạng lưới hormone giữ vai trò điều hòa sự cân bằng của toàn cơ thể. Việc kiểm soát stress không chỉ giúp cải thiện tinh thần mà còn bảo vệ sức khỏe nội tiết, từ đó ngăn ngừa nhiều bệnh lý mạn tính.
Stress và hệ nội tiết: Mối liên hệ phức tạp
Hệ nội tiết là tập hợp các tuyến và hormone tham gia điều hòa gần như mọi hoạt động sống: chuyển hóa, tăng trưởng, sinh sản, giấc ngủ, phản ứng với môi trường. Khi cơ thể đối mặt với stress, một “chuỗi phản ứng” nội tiết ngay lập tức được kích hoạt.
Hệ nội tiết đóng vai trò trung tâm trong phản ứng stress, giúp cơ thể thích nghi với chấn thương, áp lực tinh thần hay thay đổi môi trường. Cốt lõi của phản ứng này là trục HPA (Hypothalamus – Pituitary – Adrenal), trong đó:
Vùng dưới đồi (hypothalamus) tiết hormone CRH, khởi động tín hiệu kích thích tuyến yên.
Tuyến yên (Pituitary) giải phóng hormone ACTH, có nhiệm vụ kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol.
Tuyến thượng thận (Adrenal) sẽ tiết nhiều cortisol hơn – đây là hormone chính của phản ứng stress, giúp cơ thể đối phó với căng thẳng.
Song song, hệ thần kinh giao cảm sẽ kích hoạt tủy thượng thận giải phóng adrenaline và noradrenaline, đưa cơ thể vào trạng thái “chiến đấu hay bỏ chạy” (fight or flight).
Khi stress trở thành mãn tính
Nếu chỉ diễn ra ngắn hạn, phản ứng stress giúp con người tăng cường khả năng đối phó. Nhưng theo các nghiên cứu cho thấy, stress kéo dài gây rối loạn trục HPA, khiến cơ thể tiết cortisol quá mức hoặc mất kiểm soát. Hậu quả là hàng loạt rối loạn nội tiết:
1. Rối loạn chuyển hóa
Cortisol cao làm tăng đường huyết, giảm nhạy cảm insulin.
Nguy cơ kháng insulin, béo bụng, hội chứng chuyển hóa và tiểu đường type 2.
Stress khiến đường huyết dao động thất thường, làm việc kiểm soát tiểu đường trở nên khó khăn hơn.
2. Ảnh hưởng sinh sản
Ở nữ: ức chế rụng trứng, rối loạn kinh nguyệt, giảm khả năng thụ thai.
Ở nam: giảm testosterone, giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, suy giảm ham muốn.
Đây là lý do stress mãn tính thường gắn với vô sinh – hiếm muộn.
3. Tác động lên tuyến giáp
Cortisol kéo dài làm giảm hoạt động của tuyến giáp, gây mệt mỏi, tăng cân, rối loạn chuyển hóa.
4. Ức chế hệ miễn dịch
Cortisol giúp giảm viêm trong ngắn hạn, nhưng nếu kéo dài lại khiến hệ miễn dịch suy yếu, dễ nhiễm trùng, thậm chí góp phần làm nặng thêm các bệnh tự miễn.
5. Ảnh hưởng đến tâm thần – thần kinh
Rối loạn trục HPA liên quan đến lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ – những “bệnh đi kèm” phổ biến của stress mãn tính.
Giải pháp cân bằng stress để bảo vệ hệ nội tiết
Các chuyên gia đồng thuận rằng, để hệ nội tiết duy trì hoạt động ổn định, cần chủ động kiểm soát stress. Một số biện pháp được khuyến nghị:
Thiền, hít thở sâu, yoga: giảm cortisol, cải thiện cân bằng thần kinh – nội tiết.
Tập thể dục đều đặn: giúp kiểm soát cân nặng, ổn định đường huyết, tăng endorphin.
Ngủ đủ giấc: giấc ngủ chất lượng là điều kiện cần để trục HPA vận hành đúng.
Dinh dưỡng cân bằng: hạn chế đường, tinh bột tinh chế; bổ sung rau xanh, omega-3, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa.
Tư vấn y tế: khi có dấu hiệu rối loạn nội tiết (rối loạn kinh nguyệt, tăng cân bất thường, mệt mỏi, mất ngủ kéo dài, đường huyết khó kiểm soát), cần thăm khám chuyên khoa nội tiết để được đánh giá hormone và can thiệp kịp thời.
Stress không chỉ là cảm giác tâm lý mà còn là “thách thức sinh học” tác động trực tiếp đến hệ nội tiết. Có thể thấy stress ảnh hưởng đa chiều: từ cơ chế trục HPA, rối loạn hormone cho đến biến chứng thực tế ở người bệnh tiểu đường, rối loạn sinh sản và miễn dịch.
Quản lý stress hiệu quả chính là chìa khóa bảo vệ sức khỏe nội tiết, giữ cho cơ thể vận hành cân bằng và phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm trong tương lai.
Khi nào cần thăm khám bác sĩ nội tiết?
Stress có thể là phản ứng bình thường của cơ thể trước áp lực. Tuy nhiên, nếu tình trạng căng thẳng kéo dài và kèm theo những biểu hiện bất thường dưới đây, bạn nên đi khám sớm tại chuyên khoa Nội tiết hoặc Tâm lý – Nội tiết kết hợp:
Rối loạn giấc ngủ kéo dài: mất ngủ, khó ngủ, hay tỉnh giấc giữa đêm.
Thay đổi cân nặng không rõ nguyên nhân: tăng hoặc giảm cân dù không thay đổi chế độ ăn uống.
Triệu chứng mệt mỏi mãn tính: uể oải, kiệt sức, không cải thiện dù đã nghỉ ngơi.
Rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới hoặc giảm testosterone ở nam giới.
Tim đập nhanh, run tay, toát mồ hôi nhiều, dễ nhầm với cường giáp hoặc rối loạn hormone khác.
Tăng huyết áp, đường huyết dao động bất thường, đặc biệt ở người có bệnh nền tim mạch hoặc tiểu đường.
Lo âu, trầm cảm, thay đổi tâm trạng cực đoan ảnh hưởng đến công việc và chất lượng sống.
Việc thăm khám sớm sẽ giúp bác sĩ đánh giá toàn diện: đo nồng độ cortisol, hormone tuyến giáp, sinh dục… đồng thời đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp, tránh biến chứng lâu dài của rối loạn nội tiết do stress.
Cách quản lý căng thẳng hiệu quả
1. Làm mới tâm trí
Rèn luyện chánh niệm, thực hành hít thở sâu và các kỹ thuật thư giãn.
Dành thời gian nghỉ ngắn để đầu óc thư thái, cải thiện tâm trạng.
2. Nạp năng lượng cho cơ thể
Ngủ đủ giấc để phục hồi thể chất.
Tập luyện thường xuyên giúp giải tỏa căng cơ và tăng cường sức khỏe.
3. Sắp xếp lịch sinh hoạt hợp lý
Quản lý thời gian khoa học, duy trì các thói quen tốt: kiểm soát đường huyết, uống thuốc đúng chỉ định, tập thể dục, ăn uống cân đối.
4. Kết nối để được hỗ trợ
Tham gia nhóm hỗ trợ hoặc chia sẻ với người thân, bạn bè, chuyên gia.
Tìm thêm góc nhìn và nhận sự đồng hành để vượt qua căng thẳng.
Nguồn tham khảo:
----------------------
Đăng ký khám và tư vấn tại Bệnh viện Quốc tế Mỹ (AIH)
☎Hotline: (028) 3910 9999
🌏Website: www.aih.com.vn
📍Địa chỉ: (Lối vào 199 Nguyễn Hoàng) Số 6, Đường Bắc Nam 3, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh
Search
Latest News
Our Doctor
Leave a comment